Przed nami kolejny rok szkolny. Jako rodzice zastanawiamy się, czy nasze dziecko poradzi sobie w przedszkolu czy szkole. Czy rozwija się w takim tempie, by dorównać rówieśnikom i sprostać wymaganiom stawianym dzieciom w danym wieku. Coraz częściej słyszy się o różnych zaburzeniach w rozwoju. Nie możemy zapominać, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie, ponadto dzieci mają różne charaktery, jedne są bardziej otwarte i odważne, inne nieśmiałe i skryte. Ponadto wiele cech dziedziczą po nas, większość zachowań wynoszą z domu. To co nam w innym dziecku na pierwszy rzut oka może się wydawać dziwne, staje się zrozumiałe po poznaniu środowiska w jakim się wychowuje.
Dlatego powinniśmy akceptować indywidualizm dziecka. Są jednak sygnały, które powinny nas skłonić do dalszej obserwacji. Wiele słyszy się w ostatnich latach o Zespole Aspergera. Warto poznać to zagadnienie, by wiedzieć na co zwrócić szczególną uwagę i kiedy szukać pomocy.
Zespół Aspergera to kategoria diagnostyczna obejmująca zaburzenia rozpoczynające się w dzieciństwie, charakteryzujące się trudnościami w komunikacji i kontaktach społecznych, często także nietypowym zachowaniem i słabością fizyczną. Zaburzenia te mieszczą się w spektrum autyzmu, jednakże charakteryzują się znacznie słabszym nasileniem. To właśnie ze względu na słabe objawy trudno jest zdiagnozować u dziecka występowanie zespołu. Zespół Aspergera nie jest chorobą, a jako jednostka diagnostyczna została wprowadzona do międzynarodowej klasyfikacji dopiero w 1992 roku.
Do tej pory nie ustalono jednoznacznych przyczyn występowania Zespołu Aspergera. Najczęściej powtarzaną teorią jest ta o podłożu genetycznym zaburzeń. Choć nie odkryto jeszcze konkretnego genu, który odpowiadałby za rozwój zespołu Aspergera, teoria ta poparta badaniami ma wielu zwolenników. Między innymi zaobserwowano, że zespół Aspergera częściej występuje u dzieci rodziców, u których zaobserwowano pewne zaburzenia np. problemy z podzielnością uwagi czy trudności w komunikacji. Możliwe jest jednak, że do zaburzeń dochodzi na skutek negatywnego działania na płód czynników zewnętrznych zwłaszcza w pierwszych tygodniach od zapłodnienia, bądź na skutek urazów okołoporodowych czy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Większość objawów charakterystycznych dla Zespołu Aspergera zaczyna być wyraźnie widoczna w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Wtedy dziecko zaczyna stale przebywać w grupie, wśród obcych osób. Zaczynamy obserwować lub słyszymy od nauczycieli, że dziecko ma problemy z nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami. Reaguje nadmierną płaczliwością czy agresją. Nie interesuje go zabawa czy praca w grupie. W momencie, gdy ktoś z zewnątrz uświadomi nam, że dziecko ma problemy, często zaczynamy przypominać sobie, że pierwsze niepokojące symptomy pojawiały się już w niemowlęctwie.
Już kilkumiesięczne dziecko może zachowywać się w sposób pozwalający przypuszczać, że doszło do zaburzenia rozwoju. Do najczęściej występujących objawów należą nieadekwatne (zbyt słabe lub zbyt mocne) reakcje na wszelkie bodźce dźwiękowe, zapachowe czy dotykowe. Niemowlę pręży się lub płacze, jeśli chce je się przytulić. Jest nadmiernie lękliwe i płaczliwe. Rodzice często obserwują słaby kontakt wzrokowy z otoczeniem, brak okazywania radości na widok bliskich osób, brak zainteresowania zabawkami – dziecko nie wyciąga rączek do zabawki.
U nieco starszych dzieci najbardziej charakterystyczne są zaburzenia mowy. Z jednej strony dziecko może używać języka dorosłych, z drugiej jednak strony możemy odnieść wrażenie, że nie rozumie, co się do niego mówi. Dwu czy trzylatek zaczyna przejawiać kurczowe trzymanie się rytuałów, z równowagi wyprowadza je najmniejsze odstępstwo od normy. Ma swoje ulubione naczynia, picia w kubku musi być zawsze tyle samo, posiłki spożywa zawsze w tej samej kolejności, muszą być ułożone na talerzu w odpowiedni sposób – np. ziemniaki nie mogą się stykać z mięsem. Początkowo wydaje nam się, że dziecko po prostu wydziwia, jednak jemu powtarzalność daje poczucie bezpieczeństwa. W pokoju dziecko zauważy każdą zmianę w układzie przedmiotów, zabawki zawsze układa według tego samego schematu. Często rodzice chwalą się, że dziecko samo utrzymuje porządek w pokoju, podczas gdy jego rówieśnicy uwielbiają zabawę w chaosie, za jakiś czas okazuje się jednak, że nie jest to zwykłe zamiłowanie do porządku.
W przedszkolu pojawia się problem odrzucenia przez grupę – maluch jest często nielubiany, bo zbyt sztywno trzyma się reguł każdej zabawy – reaguje złością lub płaczem, jeśli zabawa nie przebiega według danego scenariusza. Dzieci z Aspergerem nie widzą, że sprawiły nam przykrość – musimy im o tym powiedzieć.
W szkole nasilają się fanatyczne wręcz zainteresowania jakąś dziedziną – np. przyrodą czy matematyką – dziecko zaczyna zamęczać otoczenie mówiąc bez przerwy o tym samym. Problemy z koncentracją uwagi sprawiają, że zaczynają się kłopoty z nauką.
Jeśli zauważymy u swojego dziecka większość z niepokojących zachowań powinniśmy zwrócić się do psychologa czy pedagoga, który pomoże nam ustalić, jaka forma terapii pomoże dziecku lepiej rozpoznawać emocje innych osób a przez to ułatwi funkcjonowanie w społeczeństwie.
